Stanowisko PIGEOR dot. projektu rozporządzenia MRiRW w sprawie listy substratów możliwych do wykorzystania w biogazowniach rolniczych
Stanowisko
do projektu Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi
w sprawie szczegółowej listy substratów możliwych do wykorzystania w biogazowni rolniczej
Projekt Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowej listy substratów możliwych do wykorzystania w biogazowni rolniczej został przekazany do konsultacji publicznych w dniu 29 sierpnia 2023r. jako rozporządzenie wykonawcze do ustawy z dnia 13 lipca 2023 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych („Ustawa”), a także ich funkcjonowaniu.
Poniżej, przedstawiamy kwestie, które w opinii PIGEOR są kluczowe dla wdrożenia tej ustawy:
1.Tytuł rozporządzenia nie jest precyzyjny, może być interpretowany jako obowiązująca lista substratów dla wszystkich biogazowni rolniczych. Szczególnie na poziomie administracji lokalnej i regionalnej, gdzie występuje tendencja do rozszerzania ograniczeń prawnych, zagrożenie limitowania substratów odpadowych jedynie do wymienionych w rozporządzeniu jest wysokie. Doprecyzowanie tytułu powinno takie ryzyko ograniczyć.
Proponujemy następujące brzmienie tytułu rozporządzenia:
„Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowej listy substratów możliwych do wykorzystania w biogazowni rolniczej, o której mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowaniu”
W celu doprecyzowania, proponujemy także dodanie ustępu 2. w § 1 w następującym brzmieniu:
2. „Określa się szczegółową listę substratów, z których może być wytwarzany produkt pofermentacyjny w rozumieniu art. 2 pkt 10b) ustawy z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. z […] r. poz. […]), powstający w wyniku procesu produkcji biogazu rolniczego w rozumieniu art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2022 r. poz. 1378, 1383, 2370 i 2687 oraz z 2023 r. poz. …).”
3. Lista substratów:
Generalnie, PIGEOR stoi na stanowisku, że lista substratów do wytwarzania biogazu rolniczego określona w ustawie o odnawialnych źródłach energii i tak jest ograniczona, ale jest listą substratów „bezpiecznych” z punktu widzenia zarówno procesu wytwarzania biogazu rolniczego, jak również wykorzystania powstającego z nich pofermentu w rolnictwie. Stanowisko to jest potwierdzone ekspertyzą „Identyfikacja i opis problemów związanych z wykorzystaniem pofermentu z biogazowni rolniczych”, którą przekazaliśmy MRiRW przy okazji przedstawiania stanowiska do projektu specustawy (w załączeniu).
Tym niemniej, przyjmując zasady przedstawione w projekcie specustawy, chcielibyśmy zwrócić uwagę, że lista substratów odpadowych przedstawionych w projekcie rozporządzenia jest zbyt ograniczona / niewystarczająca, nawet dla ograniczonego kręgu podmiotów „uprawnionych”.
Specustawa ma na celu przyspieszenie rozwoju lokalnej energetyki na obszarach wiejskich, jak również ułatwienie m.in. zakładom przetwórstwa rolno-spożywczego gospodarowania odpadami i wdrażania zasad gospodarki obiegu zamkniętego. Jednak na liście substratów, które zgodnie z projektem rozporządzenia można będzie wykorzystywać w tego rodzaju biogazowni zintegrowanej z produkcją substratów, brakuje podstawowych odpadów, które są wytwarzane w zakładach przetwórczych. Należą do nich m.in. szlamy i osady z zakładowych oczyszczalni ścieków. Dla zachowania ciągłości produkcji tych zakładów, odpady te muszą być na bieżąco zagospodarowane zgodnie z prawem, a biogazownie rolnicze są praktycznie jedynym rozwiązaniem w tym zakresie.
W efekcie, nawet wybudowanie biogazowni rolniczej zintegrowanej z produkcją substratów odpadowych, nie rozwiąże problemów zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego w zakresie właściwego zagospodarowania odpadów i wdrażania gospodarki obiegu zamkniętego. W konsekwencji, trudno oczekiwać będzie zainteresowania wśród branży spożywczej kapitałochłonną inwestycją w instalację nie zapewniającą kompleksowego rozwiązania ich problemu.
Tym bardziej należy dodać, że już odbyła się dyskusja na temat możliwości wykorzystania osadów ściekowych z zakładowych oczyszczalni ścieków, w wyniku której wprowadzono w Rozporządzeniu Ministra Klimatu z dnia 2 stycznia 2020 r. w sprawie katalogu odpadów oddzielną kategorię odpadów oznaczonych kodem „br”. Są to odpady o kodach 02 02 04, 02 03 05, 02 04 03, 02 05 02, 02 06 03, 02 07 05 pochodzące z zakładowych oczyszczalni ścieków z przetwórstwa rolno-spożywczego, w których prowadzony jest rozdział ścieków przemysłowych od pozostałych rodzajów osadów i ścieków. Dodanie oznaczenia „br” wskazuje, że odpady pochodzą wyłącznie z przetwarzania produktów pochodzących z rolnictwa, ogrodnictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa.
W związku z powyższym, proponujemy rozszerzenie listy dozwolonych substratów odpadowych o co najmniej o wszystkie wyżej wymienione kody odpadów oznaczone kodem „br”.
Ponadto wnioskujemy o włączenie innych nieuwzględnionych w projekcie rozporządzenia odpadów, które są kluczowe, jeśli Polska poważnie myśli o dynamicznym rozwoju branży biogazowej i biometanowej. Wszystkie rodzaje wymienionych odpadów mieszczą się w definicji biogazu rolniczego, zatem nie występuje zagrożenie dla środowiska, związane z ich wykorzystaniem do wytwarzania biogazu rolniczego, jak również z rolniczym wykorzystaniem masy pofermentacyjnej:
- 16 03 06- Organiczne odpady inne niż wymienione w 16 03 05, 16 03 80
- 16 10 02- Uwodnione odpady ciekłe inne niż wymienione w 16 10 01
- 16 03 80- Produkty spożywcze przeterminowane lub nieprzydatne do spożycia
- 16 81 02- Odpady inne niż wymienione w 16 81 01
- 16 82 02- Odpady inne niż wymienione w 16 82 01
- 19 05 01- Nieprzekompostowane frakcje odpadów komunalnych i podobnych
- 19 05 02- Nieprzekompostowane frakcje odpadów pochodzenia zwierzęcego i roślinnego
- 19 08 01- Skratki
- 19 08 09- Tłuszcze i mieszaniny olejów z separacji olej/woda zawierające wyłącznie oleje jadalne i tłuszcze 19 08 12- Szlamy biologicznego oczyszczania ścieków przemysłowych inne niż wymienione 19 08 11
- 19 08 99- Inne niewymienione odpady
4. Wątpliwości interpretacyjne dotyczące uznania ex lege za produkt uboczny
Zgodnie z art. 16 Ustawy, w ustawie z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2023 r. poz. 1587) w art. 11 ust. 5 otrzymuje brzmienie:
"5. Przepisów ust. 1-4 nie stosuje się do przedmiotów lub substancji, które spełniają warunki uznania za produkt uboczny, stanowiących:
1) produkty przetworzenia drewna, takich jak: kora, strużyny, odziomki pomanipulacyjne, wałki połuszczarskie, trociny, wióry, zrębki, zrzyny, szczapy i inne pochodzące z przetworzenia tych produktów, w tym brykiety i pelety, stanowiących mechanicznie przetworzony naturalny surowiec drzewny niezawierający jakichkolwiek innych substancji;
2) substraty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 13 lipca 2023 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowaniu (Dz. U. poz. 1597), wykorzystywane do produkcji biogazu w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2023 r. poz. 1436 i 1597) lub biogazu rolniczego w rozumieniu art. 2 pkt 2 tej ustawy.".
Z powyższego wynika, że substancje wskazane w projektowanym rozporządzeniu ex lege będą spełniały warunki uznania ich za produkt uboczny, w rozumieniu art. 10 o odpadach i nie będzie konieczne przeprowadzanie postępowania mającego na celu uznanie danej substancji za produkt uboczny.
Abstrahując od samego rozporządzenia zdaniem izby ww. przepis art. 16 powinien znowelizować art. 11 ust. 5 w ten sposób, że wyłącza stosowanie ust. 1-4f a nie wyłącznie ust. 1-4. Przez ograniczenie stosowania jedynie do ust. 1-4, wydaje się, że wnioskodawca mimo wszystko powinien złożyć stosowny wniosek o uznanie substancji za produkt uboczny, wojewódzki inspektor ochrony środowiska powinien wniosek zaopiniować, a dalej Marszałek powinien wydać stosowną decyzję. Wyłączony zostaje jednak ust. 3 który nakazuje przedłożenie dowodów uzasadniających uznanie substancji za produkt uboczny. Wydaje się więc, że takie postępowanie będzie tylko „teoretycznym” potwierdzeniem, gdzie nie będzie prowadzone żadne postępowanie dowodowe.
Niezależnie od powyższego, skoro w ust. 5 ustawy o odpadach, ustawodawca rozszerza katalog substancji ex lege uznanych za produkt uboczny na wszystkie substancje określone w rozporządzeniu (w tym wypadku przedmiotowym projekcie rozporządzenia) to powstaje zasadniczy problem, jak uznać określone w tym rozporządzeniu produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego oraz odpady.
Czy w związku z tym, że projektowane rozporządzenie uwzględnia zarówno UPPZ, jak i odpady (co zdaniem PIGEOR jest oczywiście słuszne), to jaki status będą one miały po przyjęciu do biogazowni?
Znowelizowany art. 11 ust. 5 ustawy o odpadach, zdaniem PIGEOR, jest niespójny z implementowanym art. 2 pkt 9) ustawy o odpadach. Zgodnie z tym wyłączeniem, ustawy o odpadach nie stosuje się do produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, w tym produktów przetworzonych, objętych rozporządzeniem (WE) nr 1069/2009, z wyjątkiem tych, które są odpadami przewidzianymi do składowania na składowisku odpadów albo do przekształcania termicznego lub do wykorzystania w zakładzie produkującym biogaz lub w kompostowni, zgodnie z tym rozporządzeniem.
Zgodnie z dotychczasową, wydaje się, że ugruntowaną praktyką, przyjmowane do biogazowni UPPZ, poza oczywiście odchodami zwierzęcymi, zgodnie z art. 2 pkt 6) ustawy o odpadach, powinny być przyjmowane jako odpad.
Po nowelizacji art. 11 ust. 5 o odpadach, nie wiadomo jak powinny być one przyjmowane, podobnie zresztą jak odpady.
Ma to swoje praktyczne konsekwencje np. w sposobie ewidencji przyjmowanych UPPZ lub odpadów. Powstaje bowiem pytanie, czy substancje te powinny być nadal przyjmowane na podstawie karty przekazania odpadu, czy jednak tak jak inne, uznane przez Marszałka produkty uboczne, które zgodnie z art. 10 ustawy o odpadach nie są odpadami.
Z punktu widzenia branży biogazowej, taka interpretacja, zgodnie z którą wszystkie substraty wskazane w projektowanym rozporządzeniu powinny być traktowane jak produkt uboczny, jest bardzo korzystna. Wymaga ona jednak dobitnego / jednoznacznego potwierdzenia, gdyż w przypadku innej interpretacji ustawodawcy, interpretacji administracji lokalnej i służb kontrolnych spowoduje to poważne konsekwencje po stronie wytwórców biogazu, którzy takie odpady (UPPZ) przyjmą poza ewidencją odpadów.